Wulangan
1
Kompetensi
Dasar
|
Indikator
|
Mendengarkan
Sandiwara
|
· Mampu
menyebutkan topik sandiwara radhio
· Mampu
menyebutkan unsur intrinsik sandiwara
radhio
· Mampu
menyebutkan watak paraga sandiwara radhio
· Mampu
merangkum isi sandiwara radhio
|
A.
Ngrungokake Sandiwara
1.
Pangertosan Sandiwara
Sandiwara utawa tonil yaiku pagelaran
kanthi lelakon. Sandiwara bisa migunakake naskah utawa tanpa naskah. Sadiwara
iki kagiyarake dening para pemain sing memba werna dadi paraga-paraga liya kaya
ing naskah. Sandiwara ora mung tontonan ing panggung nanging uga bisa
dirungokake lumantar radhio lan televisi.
Sandiwara iku bisa dirungokake saka
radhio. Saiki uga akeh sandiwara sing disiarkake saka televisi.
2.
Njlenterhake bab kang kamot ing
Sandiwara
Bab-bab kang mbangun wutuhing
sandiwara ingkang asring kasebut unsur
intrinsik kaprasajakake kanthi ringkes yaiku:
o Underan (Tema)
Sawise sandiwara
karungokake kanthi premati mula bisa nemtokake underaning rembug. Bisa ngemot
babagan ekonomi,hukum,sosial utawa babagan budaya.
o Paraga lan Watak
Paraga bisa
kajlentrehake mawa sapa wae kang ana ing sandiwara kasebut. Ana paraga kang
dadi sumbering sandiwara utama asring kasebut paraga utama (protagonis) lan ana paraga sing nduweni
sipat ala kang sinebut antagonis, uga
ana sing dadi panengahing paraga lan nyengkuyung sandiwara yaiku paraga
sakloran utawa tritagonis.
o Latar (setting)
Sing dikarepake
latar ing sandiwara yaiku kapan lan ing ngendi kadadean mau , kanthi ngemot latar
wektu, lan papan panggonan. Latar wektu yaiku ngandarake kapan dumadining
lelakon mau, dene latar panggonan ngandarake babagan ana ngendi kakadeane.
o Plot (alur)
Plot nerangake
babagan kepiye lakune cerita, critane maju, mundur utawa campuran. Alur maju
yaiku critane sandiwar runtut saka awal nganthi pungkasane critane, dene alur
mundur yaiku critane mbalik sing pungkasan ing
wiwitane crita lan alur campuran yaiku kala-kala alure maju lan ing tengahing
crita alure mbalik.
o Amanat (Piwulang luhur)
Amanat yaiku
piwulang kang kajupuk saka critane. Yen kagarba nganggo katrangan liya,
amanat iku nuduhake mungguh apa sejatine
kanag bakal kakandhakake dening
pangripta, lan bakal katemokake sawise njingglengi tumindhaking
paraga-paraga lumantar ukara-ukara kang dicritakake sajroning
sandiwara.
![]() |
3.
Gladhen Katrampilan
Semaken teks
sandiwara radhio ing ngisor iki !
Naskah Sandiwara Radhio
Irah-irahan : Kabeh Butuh
Wekdal : 15 menit
Radhio : POP FM Purwodadi
( Iringan gendhing..ana ing omah
Sumiyati, rasman lan jaka padha rerasan anggone padha duwe panyuwunan marang
bapak ).
Sumiyati : “Pak
, manawi sarujuk mbokboten sah
mundhut komputer rumiyin. Awit reginipun awis sanget....
Rasman : “
Leres Pak, minurut kula dipundhutaken punika lo, ,dolanan nitendho kemawon Pak
artanipun. Boten awis kok.”
Jaka :
“Manawi kula pengin dipunpundhutaken buku kemawon Pak, saged kangge nulis utawi
damel karangan.”
Bapak :
:Kabeh sajake duwe kabutuhan dhewe-dhewe, mula prayogane mengko nunggu Ibu yen wis kondur kanggo
rembugan maneh.”
Sumiyati, Rasman,Jaka : “Inggih Pak....”
(Iringan gendhing....ibu wis kondur saka kantor nalika
ngerti kabeh padha kumpul banjur mundhut priksa.)
Ibu :
Kadingaren wayah ngene padha ngumpul, apa wis padha adus?
Sumiyati :Kula
dereng bu,,,
Jaka :
bapak ugi dereng siram kok, Bu..
Ibu :
Lha ana apa kok pada durung adus kie? Sidang apa iki?
Bapak :
Ngene lho bu,,,bocah-bocah iku padha duwe pepenginan sing maneka werna, bapak
uga nduweni rencana.
Ibu :
Piya to nang ?
Jaka :
Ngaten lho Bu, ,kula punika remen nulis geguritan,pramila kula mbetahaken buku.
Sumiyati :
Manawi kula kirang sarujuk , kangge nyerat, prayogi Bapak mundhut mesin ketik
mawon , Bu.
Rasman : Kula
boten sarujuk bu, ,kula nitendo mawon, dolanan lare sakniki Bu.
Bapak :
Jan-jane Bapak kaboten yen kabeh kudu dituruti, kudu ana sing gelem ngalah
dhisik, Bapak dhewe mbutuhake komputer kanggo pakaryan.
Ibu :
oo,....ngana tho...ya ya,,sakiki kepiye yen tuku komputer sik wae? Kabeh mengko
kan ya isa nganggo.
Anak-anak : Nggih
bu,,sarujuk
Gendhing panutup.......

4. Gladhen
Kawruh
1. Wangsulana
pitakonan-pitakonan ing ngisor iki !
1) Apa
tema/ topik sandiwara mau ?
2) Sapa
wae kang kalebu paraga protagonis?
3) Apa
kang diarani paraga tritagonis la antagonis?
4) Coba
tulisen amanat sing bisa kok jupuk saka sandiwara mau!
5) Kapiye
alur ing sandiwara mau ?
2. Gawea
sinopsis sandiwara kasebut.
Paugeran
Mbiji Gawe sinopsis
No
|
Jeneng siswa
|
Runtuting
ukara
|
Runtuting Basa
|
Bener Isine
|
Katrangan
|
|
|
|
|
|
|
Legi enak enting-enting
The pait dadi kancane
Piwulang luhur kang penting
Ayo pada ditindake

Kompetensi
Dasar
|
Indikator
|
Berdialog
dengan warga masyarakat
|
· Mampu
berdialog dengan warga masyarakat secara lisan
· Mampu
menerapkan unggah-ungguh basa
secara benar
· Mampu
menjawab pertanyaan sesuai isi dialog
· Mampu
menceritkan kembali isi dialog
|
B.
Nindakake dialog utawa pacelathon karo warga masyarakat
1. Nindakake
pacelathon
Pacelathon
yaiku guneman antarane wong siji lan liyane lan kudu nggatekake
unggah-ungguh basa. Sakliyane iku, uga kudu ngerti subasita utawa tata krama
Anggone ngomong aja seru-seru, sing penting wong sing diajak guneman bisa
ngrungokake kanthi cetha.Pandelenganmu aja neng ngendi-ngendi, nanging kudu
ndeleng sapa sing diajak ngomong.Iku ateges ngurmati wong sing diajak guneman.
a.
Ayo pacelathon ing
ngisor iki diwaca sing premati !


Tuladha Pacelathon
Ani lan Bayu : “Sugeng enjing Pak Bangkit”
Pak Bangkit : “ Sugeng enjing, Nak . . .Ayo padha lungguh kene, kok njanur gunung, ana apa?”
Bayu : “ Makaten, Pak Bangkit, kula kekalih badhe matur babagan kagiyatan wonten ing dhusun punika .”
Pak Bangkit : “Iya, kepriye Nak? Apa sing bisa dakbantu?”
Ani :”Makaten , Pak Bangkit,kula kekalih badhe ngusulaken supados dhusun kita nggdhahi lan ngawontenaken kagiyatan ingkang wonten sambet raketipun kaliyan kawula muda. Supados dhusun kita saged ngrembaka katimbang dhusun sanes.”
Pak Bangkit :”Iya. .iya..kandhamu bener, Nak Ani. Aku sarujuk karo usulmu sakloron.. yen mangkono, padha nggaweya proposal kanggo ngadani kagiyatan kuwi.
Bayu :”Inggih , Pak.Kula kekalih badhe ndamel proposal kagiyatan punika.
Matur nuwun. Kula lan Ani pamit rumiyin Pak.
Pak Bangkit :”Iya, ,ati-ati.”
b. Wangsulana pitakonan-pitakonan ing ngisor iki
1) Sapa wae sing nindakake pacelathon ing nduwur mau?
2) Kepriye unggah-ungguh basa kang dianggo pacelathon ing nduwur?
3) Prekara apa kang lagi diomongake ing pacelathon mau?
2. Nyritakake Maneh Pacelathon sing wis Ditindakake
a. Gawea kelompok kang kadadean saka 2 siswa!
b. Tindakna pacelathon tema pendidikan.
c. Critakna lan paragana pacelthon sing wis koktindakake ing ngarep
kelas banjur kelompok liyane menehi tanggepan lan mbenerake ukara utawa
tetembungan sing durung trep.
d. Klumpukna teks pacelathon iku marang gurumu!
![]() |
|||||
![]() |
|||||
![]() |
Kompetensi
Dasar
|
Indikator
|
Membaca
nyaring cerita Ramayana
|
· Mampu
membaca
cerita ramayana dengan jelas
· Mampu
menyebutkan
isi cerita ramayana
· Mampu
menceritakan
kembali isi cerita ramayan
· Mampu
menjawab
pertanyaan sesuai isi cerita Ramayana
|
A.
Gladhen
Katrampilan
Wacanen crita wayang ing ngisor iki kanthi nggatekake
kedal lan lagu kang trep.
Rama Wiwaha
Kacariyosa,
Prabu Rama punika sejatosipun dewa. Asmanipun Wisnu. Panjenenganipun manjalma dados manungsa tumurun saking
kahyangan dhateng donya. Sadaya kala wau
awit panyuwunipun para dewa sanesipun, amargi para dewa boten tentrem
dipunganggu dening Nata Alengka inggih punika Dasamuka utawi Rahwana.
Salah
satunggaling dinten, Prabu Rama tuwin Lasmana nembe ngumbara dhateng
pundi-pundi, njajah dhusun nusuk wana dumugi nagari sanes. Nalika samanten
nglangkungi Nagari Widheda utawi Manthili. Ratu kaparingan asma Janaka.
Kaleresan ing Nagari punika saweg
ngawontenakan sayembara. Sinten ingkang saged menthang gandhewa pusaka kraton,
badhe kapundut mantu ,pikantuk putri
kang asma Shinta.
Kathah
ingkang tumut sayembara. Ananging sedaya tansah boten kiyat ,nanging Rama
banjur angsal giliran lan menthang gendhewa kanthi gampil lan ngantos tugel.
Minangka bebungahing sayembara, pramila Rama pikantuk Shinta ingkang ayu.
Upacara
wiwaha mawi cara agengan . dangunipun ngantos pinten-pinten dinten.
Sasampunipun anggenipun gadhah damel bibar, kakalihipun banjur kaboyong menyang
Nagari Kosala.
![]() |
B. Gladhen Kawruh
1.
Wangsulana
pitakonan-pitakonan ing ngisor iki adhedhasar wacan mau.
1.
Prabu
Rama sejatosipun dewa, kaparinga asma sinten?
2.
Prabu
Rama tumurun saking pundi?
3.
Sinten
ingkang nganggu para dewa ?
4.
Punapa
wujudipun sayembara?
5.
Sasampunipun
pikanthuk Shinta, lajeng kaboyong dhateng pundi?
2. Critakna maneh wacan ing dhuwur mau nganggo bahasamu dewe.

Indikator:
1.Mampu menentukan kerangka topik
karangan
2.Mampu menjelaskan aspek yang
diperhatikan dalam menulis sastra
3.Mampu mengembangkan kerangka
topik menjadi cerita/ geguritan
4.Mampu menjawab pertanyaan yang
terkait dengan kegiatan menulis

A.GEGURITAN
Miturut
bausatra jawa, geguritan iku karangan kang pinathok kaya tembang nanging guru
gatra, guru wilangan, lan guru lagune ora jejeg.Geguritan uga kasebat tembang
uran- uran awujud purwakanthi.Nulis utawa ngarang iku mujudake pakulinan.Sapa
kang kulina bakale bisa, nanging sing sapa ora kulina ya ora bakal bisa.Nulis
apa wae prayoga cetha underane.Underane tulisan yaiku pokok utawa tema
tulisan.Underane tulisan bisa babagan apa wae, contone masyarakat, kagiyatan
lan katresnan, ekonomi.
Geguritan ing jaman ndhisik isih manganggo
paugeran kaya ing ngisor iki:
Ø Cacahing gatrane ora tartamtu, nanging
lumrahe sathithike patang gatra.
Ø Cacahing wandane gatra siji lan sijine padha
kehe.
Nanging
zaman sakiki paugeran kaya mangkono wis ora kanggo.Geguritan ing jaman sakiki
nulad cara- cara mancanegara kang maneka warna wujude.
Geguritan
iku ngemu nilai- nilai utawa amanat kang bisa dipethik lan kanggo pangajaran
tumrap wong kang maca.Kanggo mangerteni amanat utawa nilai- nilai kang diandhut
geguritan iku bisa kanthi parafrasakake. Parafrasakake yaiku ngandharaken maneh
sawijining teks utawa karangan arupa wujud kang beda supaya bisa mengerteni
maknane.
Tembung
geguritan asale saka tembung gurit.Wanda wiwitane ( purwa ) dirangkep dadi
gegurit.Gurit kuwi tegese tulisan awujud tathan kanthi paugeran tartamtu,
kidung utawa tembang.
Geguritan
iku kalebu ewoning rumpakan puisi jawa gagrag anyar.Amarga ora kaiket wewaton
kaya tembang macapat kang arupa :
a.
Caching
gatra ing saben pada ( guru gatra )
b.
Cacahing
wanda ing saben gatra ( guru wilangan)
c.
Swara
ing pungkasaning gatra ( guru lagu )
Edi penine geguritan iku gumantung
pilanganing tembung- tembung kang mentes, rumpakane purwakanthi wirama.Kajaba
iku uga migunakake busananing basa kaya dene dwipurwa lan seselan.
Tuladha
geguritan
WAYAH ESUK PEDUT ANGENDANU
Jakarta
8 april 2009
Rong
puluh tahun kepungkur aku lan sliram,u
nate mlaku ana dalan kene
Saklawase
ora nate ketemu
Saliramu
lan saliraku wus beda ora kaya biyen nalika isih tak kanthi
Gandaning
wengi mau isih sumrebak ngebaki pedut wayah esuk
Wus
aja mbok tangisi lakon kang wus kapungkur
Wus
pirang wayah ketiga tak lakoni nganti rambut warna ireng lan putih
Ing
dalan iki rong puluh tahun kepungkur
Ana
cerita rinajut endah
Dik,
kala kala sliramu isih dadi impenku
Pirsanana
ana nduwur kae
Ana
teja manther ing sela- selaning gegodongan
Lan
lintang panjer wengi sing isih kari sakmenir gedhene
Saiki
aku lan sliramu linambaran rasa kangen
Simpenen
kangenmu ana impen***

Tagihan 1
Wangsulana pitakon- pitakon ing ngisor iki!
1.
Apa
tegese irah- irahan geguritan ing dhuwur?
2.
Apa
tegese tembung rinajut endah?
3.
Isi
pungkasaning guritan iku nuduhake apa?
Tagihan 2
Nyritakna isi geguritan
Critakna isi geguritan “ WAYAH ESUK PEDUT
ANGENDANU ‘’
B.PURWAKANTHI
Purwakanthi
utawa aliterasi iku unen- unen utawa ukara kang runtut basa utawa
satrane.Purwakanthi kang runtut basane jenenge purwakanthi basa, dene yen ing
sastra sinebut purwakanthi sastra.Purwakanthi bisa awujud ukara lumrah, bisa
uga ngemot paribasan, saloka, utawa tembang.
Jinising
puewakanthi kaperang dadi 3 ( telu ) yaiku:

Purwakanthi guru
swara yaiku purwakanthi sing padha swara ing pungkasaning tembung.
Tuladha : - ora
cepet ora ngliwet
-
Saja
jujur bakal makmur
-
Tuwas
sayah ora paedah

Purwakanthi
lumaksita ( guru basa) yaiku purwakanthi sing padha kabeh tetembungane.
Tuladha
: - wiwit tresna, tresnane mung sawetara
-
Bayem
arda, ardane ngrasuk busana
-
Raja
putra, putra dalem ngustina

Purwakanthi guru
sastra yaiku purwakanthi sing padha tulisane.Utawa aksarane ing saben wiwitan
wanda utawa tetembungane.
Tuladha : - laras, liris, lurus, leres
-
Sing
sapa salah mesthi seleh
-
Bibit,
bobot, bebet
-
Adigung,
adigang , adiguna
-
C.Nggatekake Bebakalane Geguritan
a) Tema
Tema
ing kene yaiku underan utawa wosing tulisan.Tembung – tembung kang kapigunakae
gegayutan karo babagan apa.Kanthi mangkono tulisan kasebut bisa munjer, ora
mrana- mrana kang kakandhakake.
b) Tembung
Kareping piker lan ati lumantar apa wae kang kadulu, karungu,
karasakake, lan kagrayang diejawantahake lumantar tembung- tembung kang pas,
laras, lan trep.
c) Citraan
Citraan iku nggambarake kanyatan apadene angen- angen lumantar tembung
kang kapigunakake.Sawise maca tembung- tembung iku mau kaya- kaya dheweke bisa
ndeleng, krungu, nyenthok utawa nyenggol.
d) Lelewaning
Basa
Lelewaning basa ( majas ) perlu kaecakake minangka sarana mbregasake
karep lumantar tembung- tembung kang kapigunakake.Bebakalan lelewaning basa iki
prayoga kaudi kanthi mirunggan amrih reriptane awake dhewe manjila susastrane.
D. Ngrembakake Underan dadi Geguritan
Sawise
nemtokake underane geguritan banjur dirembaka supaya dadi geguritan kang
nengsemake.Carane yaiku kanthi nglumpukake tembung – tembung kang ana gegayutane
karo underan iku.Tembung – tembung kang dipilih kudu bisa nglantarake kareping
piker lan ati.Pilihen tembung – tembung kang pas, laras, lan trep.Supaya bisa
nengsemake, geguritan bisa nggunakake citraan lan lelewaning basa.
Tagihan 4
Gawea tuladhane purwakanthi :
1.
Purwakanthi
lumaksita
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
2.
Guru
swara 4 bae
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
3.
Guru
sastra 4 bae
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
4.
Geguritan
ing dhuwur coba golekana ttembungan kang nganggo purwakanthi ! lan kalebu
purwakanthi apa?
C.Sakdurunge gawe geguritan kudu ngerti apa
wae kang perlu digatekake, kayata :
·
Anggone
milih tetembungan kudu apik , endah, lan bisa dimengerteni saben pawongan
·
Migunakake
sarana retorika lan majas
·
Sarana
retorika lan majas punika nduweni paedah yaiku gawe geguritan iku dadi endah
lan enak kawaca.


1.Gawekna geguritan kanthi tema bebas!
2.Sakwise gawe geguritan kuwi mau ,terus geguritan
mau di parafrasanana!
![]() |
Wulangan 2
1.Wicara
Kompetensi
Dasar
|
Indikator
|
Bercerita tentang
adat istiadat
|
· Mampu
menyebutkan adat istiadat Jawa yang ada didaerahnya masing-masing
· Mampu
bercerita mengenai adat istiadat yang ada didaerahnya
· Mampu
menanggapi cerita teman mengenai adat istiadat
· Mampu
menjawab pertanyaan sesuai adat istiadat
|
A. Nyritakake
Adat Istiadat Jawa
1.
Nyebutake Maneka Wernane Adat Istiadat
Jawa.
Semaken Tuladha wacan
Adat Istiadat Ing ngisor iki.
Tedhak sitèn
Tedhak
sitèn utawa tedhak siti iku
salah siji upacara adat Jawa kanggo bocah umur 7 wulan utawa 6 lapan. Upacara iki ing
dhaérah liya ing Nuswantara uga ana,
contoné sing diarani upacara injak tanah ing dhaérah Jakarta déning suku Betawi utawa uga ana sing ngarani
"mudhun lemah" lan "udhun-udhunan”.
Tedhak
sitèn iku asalé saka tembung tedhak, idhak utawa mudhun lan sitèn (saka
tembung siti) utawa lemah (bumi). Upacara iki kanggo perlambang bocah sing
siap-siap njalani urip liwat tuntunan wong tuwa lan
diselenggarakaké yèn umur bocah wis 7 selapan utawa 245 dina (7 x 35 = 245)
Upacara Tedhak
sitèn dianakaké amarga ana kapitayan masyarakat Jawa yèn lemah kuwi nduwéni makna ghoib lan
dijaga Bathara Kala. Kanggo ngindari
kadadéyan sing ora becik, mula dianakaké upacara ngenalaké
putra-putriné marang Bathara Kala minangka sing njaga lemah. Anggone nglakoni
upacara iki, luwih becik miturut weton.
Ubarampé Upacara Tedhak Sitèn
Ubarampé
kanggo upacara tedhak sitèn akèh, kayata:
§
Werna-werna barang
sing diséléhké sajroning kurungan kang nggambaraké suwèné urip, menungsa duwé
kawajiban nggolèk "nafkah", kayata:
3. Piranti nulis
5. Werna-werna jinis dhuit
6. "Perhiasan"
§
Tangga tebu
"rejuna", yaiku tebu sing warnané ungu kang nggambaraké
undhak-undhakané urip sing arep dilakoni anak.
yaiku abang, putih, ireng, kuning, biru, ungu lan jambon. Tegesé kanggo ngemutké anak yén urip kudu waspada
saka macem-macem godaan.
Urutané upacara tedhak sitèn
§
Tedhak jadah pitung
warna: yaiku anak mlangkah utawa ngidak jadah pitung warna kang diéwangi ngidak
déning ibu, jadah ditata saka warna sing padhang nganti warna sing peteng, iku
kabèh perlambang déné urip iku ora gampang nanging kabéh alangan sing dirasakné
mengko mesthi bakal ana dalan kang padhang tumuju kamulyan lan kasantosan.
§
Munggah andha tebu
arjuna: tebu iku pralambang antebing kalbu, supaya anggoné
nitih urip ning dunya iki bakal manteb lan tebuarjuna pralambang supaya anak sing munggah tebu iku
bisa duwéni solah bawa kaya déné arjuna.
§
Kurungan: kurungan
iku pralambang urip ing dunya iki, ing jero kurungan diwénéhi akèh dolanan lan
ubarampé pagawéan kayatakertas, gunting, pethèt lan liya liyané, dolanan utawa ubarampé pagawéan
sing dipilih déning anak iku kaya tandha bésuk bakal duwéni pagawéan mau.
Siraman: kanggo nyucèni
raga lan jiwa, muga muga bisa gawa jeneng arum kanggo kaluwarga kayata banyu kembang sing kanggo acara siraman anak.
2.
Critakna maneh nganggo basamu dewe teks
upacara Adat tedhak Siten mau kanthi trep karo isine.
3.
Goleka tuladhane teks upacara adat ing
daerahe dewe-dewe.
Paugeran Pambiji
Gawe Carita
No
|
Jeneng Siswa
|
Ukarane runtut
|
Ejaane bener
|
Unggah
-ungguhe basa
|
Skor
|
Ket.
|
|
|
|
|
|
|
|
II. MEMBACA

Indikator:
1.
Mampu
membaca indah tembang geguritan Dhandhanggula dengan lancar
2.
Mampu
membaca titilaras dalam bacaan
3.
Mampu
menjelaskan struktur tembang dhandhanggula
4.
Mampu
mengubah bacaan tembang menjadi basa gancaran
5.
Mampu
menjawab pertanyaan bacaan
6.
Mampu
menjelaskan isi dan ajaran yang tersirat dalam tembang

PIWULANGANE
TEMBANG MACAPAT
Tembang yaiku
reroncening tembung ingkang nggadhahi paugeran tinamtu,sarekta, dipunsekaraken
kanthi lagu tinamtu.Sadurunge nembang tembang macapat kang arep diandharaken
ing kene, amrih becike tembang macapat iku kawaca lan dipahami ndhisik.Tembang
macapat kuwi kagolong basa kang pinathok, kaiket ing wewaton yaiku :
· Guru
lagu
· Guru
wilangan
· Guru
gatra
Tembang macapat asale saka ma+
cepat.Mula tembang macapat iku pamacane riket, ora alon, lagune ora kakehan
cengkok.Ana maneh kang negesi, tembang macapat pamacane papat- papat.Karepe,
anggone nglagokake pamedhoting gatra wiwitan tiba wanda kang angka
papat.Adhedhasar lagu gendhing uga ana jarwane, macapat iku wancahan saka mat
lan pat.Ateges tembang iku yen dilagoake ing gendhing nganggo wirama ( mat )
papat- papat, saben sawirama isi patang wanda.
Tembung
macapat iku kaiket ing pathokan guru gatra, wilangan, lan guru lagu.
§ Guru
lagu yaiku tibaning swara utawa dhong
dhing ing wekasaning gatra.
§ Guru
wilangan yaiku cacahing wanda saben gatra.
§ Guru
gatra yaiku caching ukara saben sapada.
Kang digatekake sajroning maca indah
tembang yaiku:
§ Swara
kudu jelas
§ Kudu
ngerti arti maknane tembang dhandhang gula iku apa
§ Kudu
menghayati tembang ingkang badhe dipuntembangake
Nembangake tembang dibagi dadi 4:
ü Bawa
suara
Dipuntembangake piyambak , wirama
mardika, mujudake pambukaning gendhing, kairing swantene gender.
ü Sekar
gendhing
Vokal tunggal , wirama mardika,
mujudake peranganing gending, kairing swantene komposisi , campur sari,
sindenan,sinom, parijotro.
ü Gerongan
Dipun sekarake sesarengan , wirama
kawengku/ terbingkai ing gendhing, kairing swantene komposisi gendhing.
ü Palaran
/rambangan
Vokal tunggal,wirama mardika, saben
andheg,kasingget dening kendang lan gong, mujudake peranganing gendhing,
palaran, kairing, swantene gending palaran.
Urut-urutane tembang jawa iku padha karo lelakoning
manungsa wiwit saka bayi abang nganti tumekaning pati.Mungguh kaya mangkene
uru-urutaning tembang macapat.
1)
Maskumambang
Nggambarake
jabang bayi sing isih ana kandhutane ibune, sing durung kawruhan lanang utawa
wadon,Mas ateges durung weruh lanang utawa wadon, kumambang ateges uripe
ngambang nyang kandhutane ibune.
2)
Mijil
Punika
nggadhahi ateges wis lair lan jelas priya utawa wanita.
3)
Sinom
Ateges
kanoman, minangka kalodhangan sing paling wigati kanggone won anom supaya bisa
ngangsu kawruh sak akeh-akehe.
4)
Kinanthi
Punika
saking tembung kanthi utawa tuntun kang ateges dituntun supaya bisa mlaku
ngambah panguripan ing alam ndonya.
5)
Asmarandana
Ateges
rasa tresna, tresna marang liyan ( priya lan wanita lan kosok baline) kang
kabeh mau wis tetep bisa dadi kodrate.
6)
Gambuh
Saka
tembung jumbuh / sarujuk kang ateges yen wis jumbuh / sarujuk njur digathukake
antarane priya lan wanita sing padha nduweni rasa tresna mau, ing pangangkah
supaya bisa urip bebrayan lan nduweni salah satunggaling ancas ingkang sarujuk.
7)
Dhandhanggula
Nggambarake
uripe wong kang lagi seneng- senenge, apa kang ginayuh bisa kasembadan.Kelakon
duwe sisihan/keluarga, duwe anka, urip cukup kanggo sak kaluarga.Mula kuwi wong
kang lagi bungah / bombong atine, bisa diarani lagu dhandhanggula.
8)
Durma
Saka
tembung darma/weweh.Wong yen wis rumangsa kacukupan uripe banjur tuwuh rasa
welas asih marang kadang mitra liyane kang lagi nandhang kacintrakan, mula
banjur tuwuh rasa kepengin darma / weweh marang sapdha- padha.Kabeh mau
disengkuyung uga saka piwulange agama lan watak sosiale manungsa.
9)
Pangkur
Punika
saking tembung mungkur kang ateges nyingkiri hawa nepsu angkara murka.kang
dipikir tansah kepingin weweh marang sapadha-padha.
10)Megatruh
Saka tembung megat roh utawa pegat rohe/ nyawane,
awit wis titi wancine katimbalan marak sowan mring Sing maha kuwasa.
11)Pocung
Yen
wis dadi layon/mayit banjur dibungkus mori putih utawa dipocong sak durunge
dikubur.
vTiti Laras Tembang
Laras
gamelan ada 2 :


Tagihan 1
Tembang
macapat ing ngisor iki tembangna!
DHANDHANGGULA
2 5 6 6 6 i 2 2 2 2
La mun si ra ang ge gu ru ka ki
2 2 6 i 6 5 6 6 6 6 6
A mi lih
a ma nung sa kang
nya ta
5 6 6 6 6 6 6 i 6 5
Ing kang be cik mar ta ba te
6 i 2 i 6 6 5 6
Sar ta kang wruh ing ku kum
5 5 2 2 5 6 1 6 2 1 6
Kang ngi ba dah lan kang wi rang i
1 2 2 2 2 2 2
So kur o leh wong ta pa
1 1 6 2 6 1 6 5
Ing kang wus a mung kul
5 6 1 2 2 2 2 2
Tan mi kir pa weh ing li yan
5 3 2 1 6 6 6 6 6 6 1 2 2
Iku
pan tes si ra gu ran a na ka ki
5 6 1 6 2 6 1 1
Sar ta ne ka wruh
a na

Tagihan 2
Nggancaraken
tembang
Tembang
dhandhanggula ing dhuwur coba gancarana !
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
Tagihan 3
Wangsulana
pitakon- pitakon ing ngisor iki!
1. Apa
wae pathokan tembang macapat iku? Coba terangna!
2. Apa
maknane tembang asmaradhana miturut andharan ing dhuwur?
3. Sebutna
pathokane tembang dhandhanggula?
4. Tembung
macapat apa kang nuduhake utawa nggambarake uripe wong kang lagi seneng-
senenge?
5. Kepriye
watake tembang dhandhanggula iku?
Tagihan 4
Tugas iki digarap ana
omah !
Tembung
macapat iku cacahe ana 11,
1. Sebutna
watake saben tembung!
2. Golekana
guru wilangan, guru lagu, lan guru gatrane saben tembang macapat kuwi mau!
Bausastra cilik
-
Wirangi :
isin kang dingerteni wong akeh, isin, wirang
-
Pawehing :
awehe wong liya
-
Amungkul :
temenan anggone nyambut gawe, ora royal
-
Ngibadah :
ibadah, nglakoni prentahe gusti allah lan nyegah larangane
-
Guronana :
merguru, digoleki wong akeh saperlu meguru, ngangsu kawruh utama
-
Kawruhana : ngertenana, dingerteni, diweruhi
-
Pawehing :
anggone aweh, paring
-
Sartane :
lan , karo
-
Kaki :
simbah, wong kang tuwa banget, panyebut marang wong nom kang kinasih/ disayang
-
Kukum : aturan

ii.maos

Indikator:
1.mampu membaca angka berhuruf jawa dengan lancar
2.mampu menunjukkan angka yang dimaksud dalam bacaan
3.mampu membaca bacaan berhuruf jawa yang menerapkan angka jawa
4.mampu mengubah bacaan kedalam huruf latin
5.mampu menjawap pertanyaan bacaan dengan huruf jawa
Sakliyane gladhen aksara nulis aksara jawa , para siswa becike uga asring
gladhen maca teks aksara jawa.Kanthi gladhen nulis lan maca teks mawa aksara
jawa, samsaya lancar anggonmu bisa gunakake aksara jawa.Mula iku, akehana
anggonmu gladhen nulis lan maca teks mawa aksara jawa.

Gatekna
angka- angka jawa ing ngisor iki !!!
1 2 3
4 5 6 7 8
9 0
Angka
sing paling akeh cacahe yaiku : 9
Tuladha
:
(
9 x 4 ) +
1 = 37
Yen
angka mau dipingake angka titele 3
wiwit
1 nganti 9 yaiku :3,6,12,14,18,21,24,27,etungen
asile !!
37 X 3
37 X 6
37 X 9
37 X 12
37 X 15
37 X 18
37 X 21
37 X 24
37 X 27

a n
c r k
f t
s w l
p d
j y v

Pasangan aksara jawa
H N
C R K
F T S
W L
P D
J Y V
M G
B T Z
Tagihan 1
1.Nuduhake Angka
Sajroning Wacan

ukara- ukara ing ngisor iki diwaca
b. sawise maca angka jawa sajroning
ukara ing nduwur, ayo ngandharaken tata tulise angka jawa
2.Maca Wacan Angka Jawa
a.Ing ngisor iki paragraph mawa aksara
jawa.Ayo diwaca kanthi lancar !
![]() |
b.Ayo wacan mawa aksara jawa ing dhuwur
dilatinke
3.Njangkepi ukara
Ing
ngisor iki ana ukara- ukara kang perlu dijangkepi jumbuh karo kasunyatan
migunakake aksara jawa.Ayo dijangkepi kanthi titi!
![]() |

![]() |
Indikator:
1.Mampu
menyalin tulisan huruf latin ke huruf jawa
2.Mampu
mengurutkan angka jawa yang di acak
3.Mampu
menulis angka jawa dalam kalimat
4.Mampu
menulis paragraf huruf jawa dengan penerapan angka jawa

WUJUDE ANGKA JAWA
1 =
1
2 = 2
3 = 3
4 = 4
5 = 5
6 = 6
7 = 7
8 = 8
9 = 9
0 = 0
Tagihan
1
Tulisen nganggo aksara angka jawa!
1.
Regane
750 rupiah
2.
Bobote
35 kilogram
3.
Adohe
93 kilometer
4.
Dhuwure
172 sentimeter
5.
Dulure
ana 8 iji
6.
Sing
teka ana wong 145
7.
Tuku
katul 170 kilogram
8.
Ngombene
entek 6 gelas
9.
Tukune
namung 68 iji
10.Berase
25 kilogram
Tagihan 2
Alinea ana ngisor iki salinen nganggo aksara
jawa !

-Ukara-
ukara ing ngisor iki ditulis migunakake aksara Latin!


-Ayo
angka- angka jawa ing ngisor iki dilatinke!
![]() |
-Paragraf
ing ngisor iki ditulis latin!
![]() |
|||
![]() |
Tidak ada komentar:
Posting Komentar